Wywiad

Dr Zbigniew Bajka – medioznawca „dwunożny” – historyk i socjolog po studiach na Uniwersytecie Jagiellońskim, prasoznawca z tytułem doktora Uniwersytetu Warszawskiego. Z jednej strony badacz rynku mediów i ekpert, często komentujący – w prasie, radiu, telewizji i internecie – wydarzenia i problemy z tym rynkiem związane, z drugiej – wykładowca historii komunikowania, zajmujący się także dziejami reklamy.
<img class="
<img class="
<img class="
<img class=" agata="" krokosz:="" czym="" dzisiaj="" jest="" dziennikarstwo="" obywatelskie?
<img class=" Zbigniew Bajka: DZIENNIKARSTWO OBYWATELSKIE to rodzaj dziennikarstwa uprawiany przez nieprofesjonalnych dziennikarzy a dotyczący ważnych kwestii społecznych. Istotnym impulsem dla jego rozwoju stało się upowszechnienie Internetu. Przedtem funkcjonowało głównie poprzez różnego rodzaju gazetki, np. osiedlowe, na studenckich kampusach (jak w Niemczech).
<img class=" ale="" znalazłem="" także="" w="" internecie,="" że:
<img class=" Początków tego rodzaju dziennikarstwa można upatrywać w serwisie Independent Media Center, zwanym Indymedia, który powstał w 1999 roku przed szczytem Światowej Organizacji Handlu w Seattle. Jego celem było dostarczanie informacji antyglobalistom i utworzenie przekazu medialnego alternatywnego do nurtu mediów komercyjnych.
<img class=" indymedia="" stały="" się="" na="" tyle="" popularne="" całym="" świecie,="" że="" obecnie="" funkcjonują="" w="" internecie,="" nadają="" radiostacjach="" offowych,="" wydają="" gazetki,="" tworzą="" lokalne="" redakcje,="" mają="" programy="" telewizyjne="" kablówkach.="" każdy="" może="" załączyć="" tekst,="" zdjęcie="" lub="" plik="" multimedialny,="" nie="" ma="" żadnego="" ograniczenia,="" wszystkie="" materiały="" są="" automatycznie="" publikowane="" (zasada="" „open="" publishing”).="" jedyna="" ingerencja="" ze="" strony="" wydawcy="" polega="" graficznym="" wyeksponowaniu="" co="" ciekawszych="" tekstów.="" jest="" to="" medium="" najbardziej="" zbliżone="" swojej="" formie="" do="" obywatelskiego,="" gdyż="" tu="" żadnej="" cenzury.
<img class="
<img class=" ak:="" czy="" zna="" i="" pamięta="" pan="" jakieś="" wydarzenia,="" które="" w="" polsce="" zapoczątkowały="" dziennikarstwo="" obywatelskie?
<img class=" ZB: Okrągły stół i atmosfera przed wyborami w 1989 roku. Polska „zakwitła” wówczas tysiącami gazetek, sytuacja powtórzyła się przed wyborami samorządowymi – dzięki prasie obywatelskiej wybrano wielu nowych i aktywnych ludzi do władz. Sam szkoliłem wówczas takich dziennikarzy w Krakowie, jak też wydałem kilkanaście numerów gazety osiedlowej, dzięki której zmieniliśmy diametralnie skład Rady Osiedla.
<img class=" drugim="" wydarzeniem,="" które="" pamiętam="" było="" spotkanie="" założycielskie="" stowarzyszenia="" prasy="" lokalnej="" w="" puszczykowie="" pod="" poznaniem="" *byłem="" jednym="" z="" „akuszerów”="" spl="" i="" do="" dzisiaj="" utrzymuję="" wieloma="" redakcjami="" kontakty.="" dzięki="" stowarzyszeniu="" powstała="" niezależna,="" prywatna="" prasa="" lokalna="" polsce.
<img class=" Gazety te wspierały działania licznych Komitetów Obywatelskich – de facto więc były to także w nazwie gazety obywatelskie.
<img class=" jednak="" dopiero="" upowszechnienie="" internetu="" doprowadziło="" do="" zmiany="" charakteru="" tego="" dziennikarstwa="" i="" oparcia="" go="" na="" tym="" nowym="" medium.="" ponieważ="" o="" wielkiej="" sile="" świadczy="" głównie="" jego="" interaktywnoŚĆ,="" dająca="" szanse="" każdemu="" obywatelowi="" w="" kilka="" sekund="" przekształcenie="" się="" z="" odbiorcy="" nadawcę,="" stał="" internet="" kanałem="" dającym="" możliwość="" masowego="" dotarcia="" umożliwiającym="" szeroki="" udział="" obywateli="" informowaniu="" komentowaniu="" rzeczywistości.="" daje="" także="" szansę="" współpracę="" międzynarodową="" zakresie,="" oraz="" –="" co="" ważne="" internauci,="" za="" pośrednictwem="" sieci="" mogą="" „skrzyknąć="" się”="" szybko="" demonstrować="" czynnie="" (i="" osobiście)="" jakiejś="" ważnej="" społecznie="" sprawie.="" tzw.="" listy="" poparcia="" pokazują="" też,="" jak="" wielu="" dana="" sprawa="" może="" liczyć="" określonym="" czasie.="" nie="" uznaję="" więc,="" niektórzy,="" że="" początki="" to="" polska="" wersja="" wikinews="" 2005="" roku.
<img class="
<img class=" ak:="" jak="" dziennikarstwo="" obywatelskie="" wygląda="" w="" polsce="" dniu="" dzisiejszym? 
<img class=" ZB: Oprócz iThink.pl (bodaj pierwszego, tego typu) mamy portale dla niezawodowych dziennikarzy stworzone przez dwie zagraniczne grupy medialne (Polskapresse – Wiadomości24.pl, Mecom – MMM Moje Miasto), podobny serwis stworzyła Interia (Interia360.pl) oraz Onet (www.wiadomosci.onet.pl/waszymzdaniem/index.html ). Od 2004 roku działa w Elblągu ESWiP (Pozarządowiec i Telewizja Obywatelska – bardzo aktywne w ruchu obywatelskim)
<img class=" oh="" yeon="" ho="" twórca="" serwisu="" ohmynews="" posługuje="" się="" hasłem="" „każdy="" obywatel="" jest="" reporterem”="" oraz="" określeniem="" „dziennikarz="" –="" obywatel”.="" web2="" daje="" możliwość="" funkcjonowania="" wiki-blogom,="" używania="" nowych="" technologii="" dla="" powstawania="" i="" rozwijania="" stron="" internetowych,="" ale="" także="" generowanie="" treści="" przez="" użytkowników="" tworzenie="" serwisów="" społecznościowych="" wykorzystywanie="" wspólnej="" pracy="" ważnych="" spocznie="" celów.="" serwisy="" społecznościowe="" właśnie="" dają="" wielką="" szansę="" dziennikarstwa="" obywatelskiego.
<img class="
<img class=" ak:="" jaka="" jest="" w="" takim="" razie="" rola="" dziennikarstwa="" obywatelskiego?
<img class=" ZB: Poprawić, ulepszyć, zmienić rzeczywistość za oknem – to główny chyba cel dziennikarstwa obywatelskiego. I to się nie zmieniło od początku tego ruchu – raczej rozwinęła się paleta celów, możliwości i oczekiwań w stosunku do mediów obywatelskich. Obecnie- w dobie internetu, gdy każdy obywatel poprzez "wirtualne okno" może poznać obecny świat, obecną chwilę, ten ruch rozwija się tak samo!!!, zwiększa się tylko dostępność Internetu i liczba chętnych do uczestniczenia w tych działaniach. Skala tematów i spraw stale się rozwija, a niektóre działania mają charakter międzynarodowy, a za chwilę światowy (ACTA). Obywatele bowiem niekoniecznie muszą zajmować się sprawami lokalnymi, choć te są najbardziej nośne, mogą też i pewnie będą w przyszłości, podnosić kwestie o zasięgu międzynarodowym i światowym.
<img class="
<img class=" AK: Jaki w takim razie wpływ wywiera dziennikarstwo obywatelskie na
<img class=" a="" .na="" zwykłych="" obywateli;
<img class=" b .na młodych dziennikarzy;
<img class=" c="" .na="" studentów="" dziennikarstwa.
<img class="
<img class=" zb:="" ad="" a="" obywatele="" mogą="" poczuć,="" że="" mają="" coraz="" większy="" wpływ="" na="" działania="" władzy="" i="" decyzje="" ich="" dotyczące,="" siłę="" daje="" im="" też="" to,="" żę="" inni="" (czasem="" wielu)="" myślą="" podobnie.
<img class=" ad b i c/ przede wszystkim umożliwia zdobycie doświadczenia przez młode osoby, które swoją przyszłość wiążą z dziennikarstwem. Obecnie trudno znaleźć pracę w tym zawodzie, wszędzie wymagane jest właśnie owo doświadczenie lub oferowane są praktyki. Zwykle darmowe, czyli po prostu czysty wyzysk. W tej formie dziennikarstwa można też pisarsko wyżyć się, dzielić swoimi przemyśleniami, ćwiczyć sztukę pisania i formułowania myśli w piśmie, choć początki mogą być trudne. Jest to też – zwłaszcza dla młodych, aktywnych ludzi forma samorealizacji, daje też radość z uczestnictwa w czymś ważnym, pożytecznym i ciekawym. Dla studentów i absolwentów dziennikarstwa może to być jakieś też spełnienie ich marzeń, a czasem też droga do „dużych” mediów.
<img class="
<img class=" AK: Od lat zna Pan dziennikarzy i bada środowisko Czy rozwój dziennikarstwa obywatelskiego wpływa negatywnie, a może pozytywnie na dziennikarstwo tradycyjne? Jakie problemy z tego wynikają?
<img class=" zb:="" obecnie="" dla="" wielu="" dziennikarzy="" (wyjąwszy="" grupę="" ”gwiazd”)="" jest="" niepewność="" jutra.="" „czwarta="" władza”="" to="" dzisiaj="" władza,="" ale="" właścicieli="" mediów,="" nie="" ma="" silnego="" związku="" zawodowego,="" który="" może="" bronić="" przed="" zwolnieniami,="" degradacja="" finansową="" itp.="" z="" tym="" wiąże="" się="" rozbicie="" środowiska="" dziennikarskiego="" (kilka="" stowarzyszeń,="" większość="" należy="" nigdzie).="" wyjątkiem="" są="" związki="" zawodowe="" w="" telewizji="" i="" radiu="" (jest="" ich="" wiele),="" głównym="" zadaniem="" obrona="" funkcyjnych="" związkowych="" zwolnieniami.="" krajach="" europy="" istnieją="" silne="" reprezentacje="" dziennikarskie,="" też="" istnieje="" tam="" status="" profesjonalnego="" dziennikarza="" potwierdzone="" legitymacjami="" (kartami)="" dziennikarza.="" poza="" dziennikarze="" czasem="" wchodzą="" układy="" władzą="" politykami,="" co="" sprzyja="" obiektywizmowi="" dziennikarskiemu.="" wreszcie="" mamy="" sporą="" mediów="" kryjących="" swoich="" sympatii="" politycznych.
<img class="
<img class=" ak:="" czy="" dziennikarstwo="" obywatelskie="" żeruje="" w="" jakimś="" stopniu="" na="" dziennikarstwie="" tradycyjnym?="" jest="" dla="" niego="" zagrożeniem?
<img class=" ZB: Nie sądzę, aby przeciętny obywatel żerował na pracy dziennikarzy dużych mediów. Mimo dystansu tych „dużych” mediów do dziennikarstwa obywatelskiego, wielu dziennikarzy z gazet i czasopism przyznaje, że materiały z mediów obywatelskich są dla nich bodźcem do zajmowania się sprawami, dotychczas im nieznanymi, jak też, że w docieraniu do trudno dostępnych źródeł pomagają im nierzadko dziennikarze i media obywatelskie.
<img class="
<img class=" AK: JAKA BĘDZIE PRZYSZŁOŚĆ DZIENNIKARSTWA OBYWATELSKIEGO WG PANA?
<img class=" zb:="" odpowiem="" krótko="" –="" będzie="" się="" rozwijać,="" bo="" taka="" jest="" potrzeba.="" a="" jeśli="" chodzi="" o="" konkrety,="" to="" kto="" wie,="" jakie="" stworzą="" dla="" dziennikarstwa="" w="" ogóle,="" szczególności="" obywatelskiego,="" wymiany="" opinii="" nowe="" możliwości="" techniczne?="" one="" dużym="" stopniu="" mogą="" decydować="" rozwoju="" tej="" formy="" obywatelskiej="" aktywności,="" zarazem="" aktywności="" mediach.=""